อภัยภูเบศรสาร | อัญชัน...ทำให้ผมดกดำจริงหรือไม่ ?
“อัญชัน” มีสรรพคุณโดดเด่นในการรักษาผมร่วง และทำให้ผมดกดำเป็นเงางาม ภูมิปัญญาคนไทยใช้ดอกอัญชัน ทาภายนอก มาเป็นเวลากว่าร้อยปี ในการรักษาผมร่วงและผมหงอกก่อนวัย รวมถึงทาคิ้วทาผมเด็กเล็ก โดยมีความเชื่อว่าโตขึ้นจะมีขนคิ้วและผมดกดำ
ปัจจุบัน มีการศึกษาเบื้องต้นของนักวิจัยไทยยืนยันผลดังกล่าว โดยอรพิน เกิดประเสริฐ และคณะภาควิชากายวิภาคศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ร่วมกับภาควิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ทำการศึกษาในหลอดทดลอง พบว่า สารสกัดหยาบจากดอกอัญชันใช้น้ำเป็นตัวทำละลาย ตามตำรับยาไทยแผนโบราณ ที่ความเข้มข้น 0.5-5 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร ช่วยกระตุ้นให้ต่อมรากผมสร้างผมได้ยาวขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ หลังจากเติมลงในอาหารเลี้ยงต่อมรากผม พบว่า มีฤทธิ์กระตุ้นการงอกของผมตั้งแต่ 2 วัน และมีฤทธิ์กระตุ้นการงอกของผมต่อเนื่อง 4 วัน
อีกการศึกษาของ ณัฐยา เหล่าฤทธิ์ และมยุรี กัลยาวัฒนกุล ศึกษาสมุนไพรสำหรับผมร่วง พบว่า สารสกัดอัญชันที่ความเข้มข้น 200 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ 5-แอลฟา-รีดักเตส (5-alpha-reductase) ได้ปานกลาง 29% ซึ่งโดยปกติแล้วเอนไซม์นี้มีหน้าที่เปลี่ยนฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (testosterone) ไปเป็นฮอร์โมนไดไฮโดรเทสโทสเตอโรน (dihydrotes tosterone หรือ DHT) ซึ่งฮอร์โมน DHT เป็นฮอร์โมนที่ทำให้รูขุมขนบริเวณหนังศีรษะเล็กลง ผู้ที่มีอาการผมบางแบบพันธุกรรมจะมีระดับเอนไซม์ 5-แอลฟา-รีดักเตสเพิ่มขึ้น ทำให้รูขุมขนบริเวณหนังศีรษะมีขนาดเล็กลงและเส้นผมที่ผลิตขึ้นมีลักษณะบางและสั้น จึงเกิดอาการผมบางและหลุดร่วงตามมา จนกระทั่งนำไปสู่ภาวะศีรษะล้าน
จากผลงานวิจัยยืนยันเบื้องต้น และภูมิปัญญาของคนไทยที่ได้ทดลองใช้กันมาอย่างยาวนาน จึงเชื่อได้ว่า อัญชัน ทำให้ผมงอก ช่วยลดผมร่วงได้จริง ส่วนผลข้างเคียงที่อาจพบได้ คือ อาการแพ้ระคายเคืองเฉพาะที่ เช่น มีผดผื่นแดงขึ้น ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้กับผู้ใช้บางรายเป็นส่วนน้อย หากเกิดขึ้นก็ควรจะหลีกเลี่ยงการใช้อัญชั้น